Kolej Wschodnia na akwarelach Gaertnera

O projekcie

Co chcemy osiągnąć?

 

Celem projektu jest wydanie pierwszej książki zawierającej reprodukcje kompletu czternastu akwarel Eduarda Gaertnera z 1851 r. przedstawiających obiekty Królewskiej Kolei Wschodniej leżące między Krzyżem Wielkopolskim a Bydgoszczą. Prace nad książką trwały od 2012 r.; obejmowały kwerendy archiwalne i studia terenowe. W tej chwili tekst i materiał ilustracyjny są przygotowane, trwają prace nad projektem i składem książki. Zdobyliśmy wszystkie niezbędne pozwolenia instytucji dysponujących prawami autorskimi do archiwaliów. Uznaliśmy, że książkę należy wydać w najwyższej możliwej jakości, ponieważ tylko w ten sposób będziemy w stanie oddać piękno i detale oryginalnych akwarel. Koszty wydania są wysokie i tylko wspólnym wysiłkiem możemy doprowadzić do zebrania kwoty umożliwiającej doprowadzenie naszego projektu do końca. Liczymy, że nasza publikacja zainteresuje zarówno regionalistów, jak i miłośników kolei, techniki i osoby zainteresowane sztuką i architekturą.

Jeśli zbierzemy zakładaną kwotę, książka ukaże się w pierwszej połowie lutego 2018 r.

  

Fragmenty dwóch akwarel Eduarda Gaertnera i projekt okładki książki

 

Budżet projektu

 

Aby wydać książkę potrzebujemy sfinansować przygotowanie materiałów do druku, skład i druk. Łącznie, zakładając nakład rzędu 500 egzemplarzy i uwzględniając środki pozyskane już od sponsorów, musimy zebrać kwotę minimum 15 tys. zł. Pozwoli ona na pokrycie części kosztów przygotowania projektu graficznego, składu, tłumaczeń, korekty, druku i oprawy nakładu, przesyłek pocztowych oraz prowizji portalu PolakPotrafi.pl i Transferuj.pl (7,5% wartości projektu). 

 

Dlaczego crowdfunding, czyli finansowanie społecznościowe?

 

Nad przygotowaniem książki pracowaliśmy z różną intensywnością od 2012 r. W tym czasie odwiedzaliśmy archiwa, studiowaliśmy literaturę oraz prowadziliśmy badania terenowe. W efekcie przygotowaliśmy bogato ilustrowany tekst, w którym opisujemy kontekst powstania Królewskiej Kolei Wschodniej i w detalach odnosimy się do przedstawionych na akwarelach Gaertnera obiektów. Ostatni etap prac to wydanie książki na wysokim poziomie, zarówno jeśli chodzi o stronę artystyczną, jak i techniczną. Uznaliśmy, że społeczność miłośników kolei i osób zainteresowanych historią architektury, a także regionalistów jest na tyle duża, że możemy pokusić się o próbę wspólnego sfinansowania wydania książki. W ten sposób wszyscy mamy szansę stać się współtwórcami sukcesu przedsięwzięcia i razem czerpać satysfakcję z doprowadzenia go do finału w postaci wydania ksiażki. 

 

Ta forma finansowania sprawdziła się w przypadku pierwszego tomu serii "Biblioteczka Pilska", czyli książki dotyczącej zdjeć lotniczych Piły, którą wydaliśmy dzięki zbiórce na portalu Polak Potrafi przeprowadzonej na przełomie 2013 i 2014 r. 

 

Co stanie się, jeśli przekroczymy zakładaną wartość projektu? 

 

Od wielkości zebranej kwoty w oczywisty sposób zależy wielkość nakładu książki. Jeśli uzyskamy nadwyżkę środków, pulę kilkudziesięciu egzemplarzy przekażemy bibliotekom i regionalnym placówkom muzealnym z miejscowości, o których traktuje książka.

 

 

Kim są osoby zaangażowane w przygotowanie książki?

 

Rafał Ruta - zawodowo entomolog i przyrodnik, pracownik naukowy Uniwersytetu Wrocławskiego, "po godzinach" regionalista i miłośnik historii Piły i okolic. Współautor książek "Było takie miasto. Piła na dawnych kartach pocztowych 1896-1944" (wspólnie z Maciejem Usurskim, wyd. 2013) oraz "Piła na zdjęciach lotniczych 1914-1945" (wspólnie z Maciejem Usurskim i ks. Robertem Kulczyńskim, wyd. 2015). W kwartalniku "Kronika Wielkopolski" publikował artykuły dotyczące m. in. biografii przyrodnika, Richarda Frase i najstarszego planu Piły z 1805 r. (wspólnie z Maciejem Usurskim). Więcej informacji na stronie www. Współautor książki, odpowiada za stronę merytoryczną tekstów, kwerendy archiwalne i dokumentację aktualnego stanu obiektów z akwarel Gaertnera. 

 

Maciej Usurski - historyk, kustosz Muzeum Stanisława Staszica w Pile, uczestnik Spotkań Staszicowskich. Od 2002 r. publikuje artykuły w dwuroczniku "Zeszyty Staszicowskie". Autor kilkunastu wystaw czasowych (m. in. "Studnia nieszczęścia czyli Piła w 1893 roku", "Staszicowskie miejsca pamięci w Pile", "Być narodowi użytecznym. Stanisław Staszic i Warszawskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk 1800-1832", "Staszic w mundurze urzędnika"), współautor publikacji poświęconych historii Piły: monografii "Zarys dziejów Piły w latach 1945-2000" i "Było takie miasto. Piła na dawnych kartach pocztowych 1896-1944" (wspólnie z Rafałem Rutą). W latach 2013-2014 prowadził cykl gawęd poświęconych historii miasta w Muzeum Stanisława Staszica i Powiatowej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Pile. Autor scenariuszy do filmów o pilskich osiedlach: Górnym i Koszycach. Publikuje także w "Kronice Wielkopolski". Współautor książki, odpowiada za stronę merytoryczną tekstów i kwerendy archiwalne. 

 

Leszek Szurkowski - doktor habilitowany w zakresie fotografii i multimediów. Od 1972 r. jest członkiem Związku Polskich Artystów Fotografików. Brał udział w ponad 150 wystawach zbiorowych i 55 indywidualnych w Polsce i zagranicą. Oprócz fotografii zajmuje się multimediami i projektowaniem książek, za które kilkukrotnie otrzymał nagrody i wyróżnienia, w tym dwukrotnie "Pióro Fredry" za najpiękniejszą książkę roku. Współpracował m. in. z wydawnictwem Bosz, dla którego projektował m. in. książki "Chopin", "Polska", "Styl zakopiański Stanisława Witkiewicza". Zaprojektował również album "Niedenthal Chopin. XVII Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina", a wraz z Barbarą Banaś przygotował książkę "Secesja w architekturze Wrocławia". Więcej informacji na stronie szurkowski.com. Odpowiada za projekt i przygotowanie książki do druku.

 

 

 

Opis książki

 

Gdy w 2012 roku dotarliśmy do oryginalnych akwarel Eduarda Gaertnera niemal natychmiast uznaliśmy, że koniecznie trzeba doprowadzić do wydania książki z ich reprodukcjami i obszernym komentarzem. W przypadku Piły, która pozostaje w centrum naszych zainteresowań, w skład cyklu wchodzą dwie akwarele (w tym jedna nigdy nie reprodukowana w literaturze przedmiotu) będące najstarszymi wiernymi przekazami ikonograficznymi z tego miasta. Dbałość autora akwarel o detale i kompozycję sprawia, że te niemal fotograficzne wizerunki ukazują nie tylko obiekty kolejowe, ale także panoramy miejscowości, infrastrukturę kolei i pracowników kolejowych, a w jednym przypadku - również robotników budowlanych. Postanowiliśmy zadbać o ukazanie akwarel Gaertnera w szerszym kontekście i opisać w skrócie genezę Kolei Wschodniej, moment otwarcia linii i jej działalność w pierwszych latach istnienia. W opisach ograniczyliśmy się do pierwszych ok. 10 lat działania linii. W wielu przypadkach udało nam się dotrzeć do mało znanych relacji z epoki, które cytujemy w tekście. W książce zamieściliśmy również nieznane w krajowej literaturze informacje o Eduardzie Knoblauchu - architekcie niektórych dworców Kolei Wschodniej. Poza tym w publikacji znalazły się obszerne fragmenty broszury - przewodnika autorstwa Knoblaucha z opisem linii kolejowej i miejscowości położonych na trasie Ostbahnu. Osobny rozdział poświęciliśmy źródłom kartograficznym związanym z Królewską Koleją Wschodnią. Odnaleźliśmy w archiwach i opisaliśmy nie tylko plany przedstawiające warianty przebiegu wspomnianego odcinka Ostbahnu, ale również stacje kolejowe w Bydgoszczy i Pile. Na szczególną uwagę zasługują dwa plany pilskiej stacji i rękopiśmienny plan, na którym oznaczono położenie starego i nowego budynku głównego dworca w Pile. W drugiej części książki omawiamy akwarele, ale przy okazji przedstawiamy też obecny stan widocznych na nich obiektów oraz analizujemy historię ich przebudów posiłkując się archiwalnymi i współczesnymi fotografiami. Poniżej zamieszczamy spis treści książki, która w planowanym przez nas kształcie liczyć będzie 132 strony formatu 24x22 cm i ponad 60 ilustracji, w tym 14 akwarel Gaertnera, 25 reprodukcji archiwalnych dokumentów i portretów oraz ponad 20 współczesnych fotografii. Książka będzie drugim tomem serii "Biblioteczka Pilska". 

Uwaga: po miesiącu prac nad książką zdecydowaliśmy się wprowadzić szereg korzystnych zmian: format z 24x22 cm wzrósł do 27,5x24 cm, a objętość ze 132 do 144 stron. Liczba ilustracji wzrosła z 60 do 75, a dodatkowo w książce znajdzie się prawie 20 powiększeń akwarel!

 

 Lokalizacja obiektów przedstawionych na akwarelach Eduarda Gaertnera

 

Spis treści

Przedmowa

Wstęp

Część I. Królewska Kolej Wschodnia

Geneza, budowa i otwarcie odcinka Krzyż Wielkopolski-Bydgoszcz Królewskiej Kolei Wschodniej

Funkcjonowanie Królewskiej Kolei Wschodniej, tabor i infrastruktura

Architektura dworców, Eduard Knoblauch

Królewska Kolej Wschodnia w źródłach kartograficznych

Część II. Cykl akwarel Eduarda Gaertnera z 1851 roku

Eduard Gaertner

Dworzec w Krzyżu Wielkopolskim

Dworzec w Wieleniu

Dworzec w Trzciance

Dworzec w Pile

Most na Gwdzie w Pile

Wiadukt drogowy koło Rzadkowa

Dworzec w Miasteczku Krajeńskim

Dworzec w Białośliwiu

Dworzec w Osieku nad Notecią

Most na Łobżonce

Dworzec w Nakle nad Notecią

Most na Brdzie w Bydgoszczy

Dworzec w Bydgoszczy

Most na Wdzie

Summary

Zusammenfassung

Bibliografia

 

Stacja kolejowa w Osieku - po prawej dworzec z 1851 r. 

 

Recenzja

O recenzję maszynopisu książki poprosiliśmy historyka, dr. hab. Mirona Urbaniaka z Uniwersytetu Wrocławskiego. Fragment recenzji zamieszczamy poniżej.

 

"Czytelnikom zdawać by się mogło, że o Królewskiej Kolei Wschodniej wiemy już wszystko, wszak to mityczna wręcz arteria kolejowa dawnych Prus, owiana sławą i różnymi legendami. Tymczsem książka Rafała Ruty i Macieja Usurskiego zaskakuje nietuzinkowym ujęciem tematu, w którym za główne źródło naszej wiedzy o infrastrukturze materialnej linii w połowie XIX w., posłużyły fotograficzne wręcz akwarele Eduarda Gaertnera. Autorzy wykorzystali w publikacji również dokumenty z polskich i niemieckich archiwów, ubarwiając całość interesującymi cytatami, m. in. z ówczesnej prasy, a rzeczywistość towarzyszącą Ostbahnowi w chwili uruchomienia z powodzeniem skonfrontowali z zachowanym współcześnie dziedzictwem Kolei Wschodniej. Dzięki wykorzystaniu bardzo różnorodnych źródeł publikacja ta w tym zakresie jest nowatorska, ponadto niezwykle cenna z uwagi na zupełnie nowe i dotychczas nieznane ustalenia z pogranicza historii oraz historii nauki i techniki. Nie mam też najmniejszych wątpliwości, że dzięki wysiłkowi Autorów nasza wiedza o początkach Kolei Wschodniej na ziemiach polskich została pogłębiona, a przy okazji praca ta zmusza również do refleksji nad przyszłością tej bogatej spuścizny kolejowej wykreowanej w latach 50. i 60. XIX w. na przeszło 700-kilometrowej trasie od Berlina aż do Królewca."

 

Przebieg Królewskiej Kolei Wschodniej na mapie z 1856 r.

 

Dlaczego warto nas wesprzeć?

• Jest to pierwsza publikacja zawierająca reprodukcje wszystkich 14 akwarel Eduarda Gaertnera przedstawiających obiekty Królewskiej Kolei Wschodniej.
• W książce znajdą się reprodukcje wizerunków budynków kolejowych i obiektów inżynieryjnych z Krzyża Wielkopolskiego, Wielenia, Trzcianki, Piły, Rzadkowa, Miasteczka Krajeńskiego, Białośliwia, Osieka nad Notecią, Nakła nad Notecią, Bydgoszczy i okolic Terespola Pomorskiego. Dla części wymienionych miejscowości, w tym Piły, są to najstarsze źródła ikonograficzne przedstawiające miasto.
• Oprócz akwarel, w książce znajdą się opisy genezy i pierwszych lat działalności Królewskiej Kolei Wschodniej przygotowane przez autorów w oparciu o prowadzone w tym celu kwerendy. 
• W książce wykorzystano również szereg źródeł kartograficznych, które do tej pory nie były opisywane w literaturze (w tym dwa plany stacji kolejowej w Pile).
• Dodatkowo opisano aktualny stan każdego z obiektów namalowanych przez Gaertnera opatrując opisy ilustracjami.
• Wartość merytoryczną publikacji docenił recenzent książki, dr hab. Miron Urbaniak, uznając książkę za "niezwykle cenną z uwagi na zupełnie nowe i dotychczas nieznane ustalenia z pogranicza historii oraz historii nauki i techniki".
• Projekt graficzny książki powierzyliśmy wybitnemu artyście, p. Leszkowi Szurkowskiemu, dzięki czemu książka zadowoli zarówno miłośników historii techniki, jak i bibliofilów. 
• Wspierając projekt zapewnisz sobie gwarancję otrzymania egzemplarza książki w najlepszej cenie.
• Dzięki wkładowi finansowemu sponsorów, którzy zdecydowali się wesprzeć naszą inicjatywę jeszcze przez przed ogłoszeniem zbiórki na portalu Polak Potrafi, pokrywasz głównie koszty druku i tylko część kosztów składu, dzięki czemu oferowana cena jest o ok. 40% niższa od realnej wartości książki.
• Zainteresowani otrzymają dedykację od autorów.
• Lista osób i instytucji wspierających projekt zostanie wydrukowana w książce.

 

Wspierając projekt staniesz się posiadaczem unikatowej publikacji - pierwszej książki zawierającej reprodukcje kompletu akwarel Eduarda Gaertnera przedstawiających Królewską Kolej Wschodnią.

Dziękujemy za każdą wpłatę!

 

Odwiedź nas na Facebooku

Media o Twoim projekcie: